Ponad 400 tys. przejazdów mniej. Zobacz, jak wojna na Ukrainie odbiła się na przewozach z Polski na Wschód

Po wybuchu wojny na Ukrainie dużo mówiło się o wyzwaniach dla sektora transportowego, jakie były konsekwencją konfliktu za naszą wschodnią granicą. W litanii narzekań jak mantra powtarzały się utrata rynków wschodnich, wzrost cen paliw, który uderzył we wszystkich przewoźników – nie tylko tych jeżdżących na Wschód, czy wreszcie ubytek tysięcy ukraińskich kierowców w sytuacji, gdy i tak brakuje rąk do pracy w sektorze transportowym.

W pierwszą rocznicę wybuchu wojny na Ukrainie przyjrzeliśmy się temu, jak wojna wpłynęła na ruch ciężarowy w kierunku wschodnim. Przeanalizowaliśmy dane statystyczne Straży Granicznej z przejść z Ukrainą oraz z Białorusią, by zobaczyć jaka rzeczywiście jest skala utraty rynków wschodnich, ale również by ocenić realny wpływ sankcji nałożonych na Rosję i Białoruś na ruch transportowy do tych krajów.

Wzrost – mimo czy przez wojnę?

Jeśli chodzi o kierunek ukraiński to ogólny ruch ciężarowy (w obu kierunkach) przez przejścia graniczne z tym krajem wzrósł o blisko 18 proc. w 2022 r. w porównaniu do poprzedniego roku.

Mimo wybuchu wojny doszło więc do zintensyfikowania przejazdów przez granicę. Duży wpływ miały na to transporty humanitarne, ale także z bronią w kierunku ukraińskim. Jednocześnie w związku z zablokowaniem portów znaczna część ukraińskiego eksportu musiała wyjeżdżać w świat przez Polskę. Również dopuszczenie ukraińskich przewoźników do rynku unijnego pomogło zwiększyć ruch w kierunku polskim.

Aby udrożnić przepływy między Polską i Ukrainą władze uruchomiły w ubiegłym roku dwa dodatkowe przejścia graniczne – w Zosinie (w lipcu) oraz w Dołhobyczowie (we wrześniu). Przekierowano ponadto większa liczbę trucków na przejścia w Budomierzu i Krościenku. Niemniej jednak, nawet bez tych nowych punktów, na istniejących wcześniej przejściach w Hrebennem i Dorohusku także zanotowano wzrost ruchu rok do roku – w obu przypadkach o nieco ponad 10 proc.

Porównanie ruchu ciężarówek przez przejścia graniczne między Polską a Ukrainą 

Transportowe trzęsienie ziemi

O ile pogrążona w wojnie Ukraina zanotowała wyraźny wzrost ruchu ciężarowego z Polską, na kierunku białoruskim doszło do prawdziwej zapaści. Trzeba pamiętać, iż kierunek białoruski to także trasa do Rosji – ciężarówki z tego kraju do Polski i Europy jeździły w głównej mierze przez Białoruś. W 2022 r. ogólny ruch ciężarowy z kraju rządzonego przez Aleksandra Łukaszenkę spadł aż o 48,7 proc. rok do roku! Z ponad 1,17 mln ciężarówek, które przekroczyły granicę polsko-białoruską w 2021 r., w ubiegłym roku ich liczba spadła do około 604 tys.

O skali prawdziwej rewolucji w transporcie na polskiej granicy wschodniej świadczy fakt, iż jeszcze w 2021 r. ruch na kierunku białoruskim był około 25 proc. (o około 250 tys. ciężarówek) większy niż do i z Ukrainy. A na koniec 2022 r. przez przejścia z Ukrainą przejechało już o blisko 400 tys. więcej trucków.

Porównanie ruchu ciężarówek przez przejścia graniczne między Polską a Białorusią

Duży wpływ na prawdziwą zapaść transportu przez granicę białoruską miało zamknięcie jeszcze w listopadzie 2021 r. przejścia w Kuźnicy. Było to związane z kryzysem migrancyjnym wywołanym przez służby białoruskie. Niemniej jednak, na pozostałych dwóch nadal funkcjonujących przejściach w Kukurykach i Bobrownikach, przejechało w 2022 r. o około 1/3 ciężarówek mniej niż rok wcześniej.

Sankcje obustronne uderzają w transport

Analizując bliżej dane na granicy polsko-białoruskiej da się zauważyć, iż spadki zarówno ruchu z Polski jak i tego do naszego kraju były zbliżone na obu funkcjonujących w 2022 r. przejściach.

Bardziej wyraźny był spadek ruchu wyjazdowego z Polski (po ok. 37 proc. w Kukurykach i Bobrownikach) niż w przeciwnym kierunku (po ok. 24 proc. rok do roku).

Wjazd od strony białoruskiej ograniczony jest od kiedy 8 kwietnia 2022 r., gdy Unia Europejska wprowadziła zakaz realizowania transportów na terenie Wspólnoty (oraz tranzytu przez kraje członkowskie) dla rosyjskich i białoruskich przewoźników. Spod zakazu wyjęty został jednak transport wielu produktów, takich jak: farmaceutyczne, medyczne, rolne i spożywcze oraz przewożone w celach humanitarnych.

Wprowadzenie tej sankcji widoczne jest w statystykach. Wojna rozpoczęła się 24 lutego, w marcu widać już wyraźnie skurczenie się ruchu ciężarowego przez granicę, ale to właśnie w kwietniu widać było wyraźne tąpnięcie w przewozach drogowych między Polską i Białorusią. W Bobrownikach kwietniowy spadek wjazdów do Polski wyniósł 48 proc. rok do roku przy ledwie 4 proc. mniejszym ruchu w marcu, a w Kukurykach było to 51 proc. (w porównaniu do spadku o 20,8 proc. w marcu).

Ruch ciężarowy przez granicę polsko-białoruską (liczba wjazdów do Polski)

Naturalnie ograniczenia we wjeździe do UE dla rosyjskich i białoruskich przewoźników wpłynęły też na ruch w przeciwnym kierunku. Z drugiej strony, strona władze białoruskie ograniczyły możliwość wjazdu przewoźników z UE tylko na wyznaczone terytorium, gdzie ładunki są zostawiane w specjalnych hubach transportowych. To przejęcie transportu z Unii na Wschód od przewoźników unijnych sprawiło, iż dla wielu jazda na Wschód przestała być opłacalna. Nie mówiąc, iż kolejne pakiety sankcji unijnych ograniczyły liczbę towarów, które można było wozić na Białoruś i do Rosji.

Ruch ciężarowy przez granicę polsko-białoruską (liczba wyjazdów z Polski)

Wprowadzenie sankcji unijnych wpłynęło też na czas odpraw, co znacznie zmniejszyło przepustowość na granicy. Od kwietnia miesięczne spadki przejazdów przez granicę wahają się w przedziale od 30 do ponad 50 proc. rok do roku.

Mocne II półrocze na granicy ukraińskiej

Bardziej zróżnicowana była sytuacja na kierunku ukraińskim. Jak wspomnieliśmy na początku – ogólny ruch ciężarowy wzrósł o blisko 18 proc. rok do roku. Jednak to zasługa głównie drugiego półrocza.

Pierwsze miesiące po wybuchu wojny przyniosły znaczny spadek wjazdów do Polski. Widać to po danych z Hrebennego i Dorohuska, gdzie do maja byliśmy świadkami gorszych wyników przejazdów w kierunku polskim rok do roku (aczkolwiek przy tendencji rosnącej z każdym miesiącem).

Podobnie było na południowym odcinku granicy z Ukrainą. Nie dysponujemy miesięcznymi danymi dla tego odcinka, ale w I półroczu na głównych przejściach w Korczowej i Medyce odnotowano ruch o odpowiednio 11 proc. i 6 proc. mniejszy rok do roku.

Wzrost ruchu transgranicznego w kierunku do Polski od czerwca związany jest z otwarciem w maju tzw. korytarzy solidarnościowych, w ramach których Unia Europejska organizowała eksport ukraińskiego zboża i produktów żywnościowych wskutek zablokowania czarnomorskich portów. Ponadto ukraińscy przewoźnicy jeździli do Polski po paliwo. Otwarcie portów od sierpnia nie wpłynęło specjalnie na ruch graniczny tym bardziej, że od końca czerwca ukraińscy przewoźnicy mogą bez przeszkód wykonywać przewozy między krajami UE a swoją ojczyzną.

Ruch ciężarowy na wybranych przejściach przez granicę polsko-ukraińską (liczba wjazdów do Polski)

Ruch z Polski na Ukrainę też ucierpiał bezpośrednio po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji. Niemniej jednak tendencja wzrostu liczby przejazdów rozpoczęła się w tym kierunku miesiąc wcześniej niż w przeciwnym – ze względu na transporty z pomocą humanitarną.

Ruch ciężarowy na wybranych przejściach przez granicę polsko-ukraińską (liczba wyjazdów z Polski)

Wzmożony ruch graniczny na głównych przejściach (Hrebenne, Dorohusk, Korczowa, Medyka) sprawił, iż powstawały tam wielokilometrowe kolejki, w których kierowcy tkwili przez nawet kilkadziesiąt godzin. Strony obwiniały się nawzajem – a to wskazywano palcem na opieszałość polskich służb granicznych, a to problemy po stronie ukraińskiej, jak np. niewypuszczanie pustych wracających do Polski transportów humanitarnych kosztem przewoźników ukraińskich wyjeżdżających do Polski ze zbożem lub po paliwo. Dla mniejszych ciężarówek uruchomiono więc mniejsze przejścia w Zosinie, Dołhobyczowie, Budomierzu i Krościenku.

W danych Straży Granicznej widoczne jest ponadto nierównomierne rozłożenie ruchu na przejściach w Hrebennem i Dorohusku. W przypadku wyjazdów z Polski na obu przejściach od połowy roku zanotowano kilkudziesięcioprocentowe wzrosty ruchu rok do roku. O ile Dorohusku utrzymały się podobne wzrosty w kierunku przeciwnym jak na Ukrainę, o tyle w Hrebennem przepustowość była niewiele lepsza niż rok wcześniej.

Napięcie z Białorusią, a z Ukrainą wymiana nie ustaje

Styczeń 2023 r. przyniósł kontynuację trendów widocznych w roku poprzednim. Na przejściu w Hrebennem łączny ruch wzrósł o 24 proc., a w Dorohusku o 52 proc. Co ciekawe, o ile styczeń przeważnie jest dość spokojnym miesiącem, a w tym roku dochodzą sygnały od przewoźników, iż na trasach do krajów Europy Zachodniej popyt jest znacznie niższy, o tyle nie widać tego na granicy z Ukrainą.

Z drugiej strony, styczeń na przejściu w Kukurykach (dane dla Bobrownik nie były dostępne w momencie przygotowywania tekstu) przyniósł 31 proc. spadek ruchu. A luty niestety przyniósł dalszą eskalację napięć polsko-białoruskich. W odpowiedzi na prześladowania polskiej mniejszości na Białorusi, polski rząd zamknął przejście w Bobrownikach. W odpowiedzi strona białoruska zamknęła dla polskich przewoźników granicę z Litwą i Łotwą. Z kolei strona polska ograniczyła białoruskim truckerom korzystanie z przejścia w Kukurykach. Przez to ruch na granicy z Białorusią w lutym prawdopodobnie znowu zmaleje, a czy ustanie zupełnie – przekonamy się w nadchodzących tygodniach.