W pierwszej kolejności należy pochylić się nad regulacjami prawnymi, które wprost stanowią o odpowiedzialności przewoźnika. Zgodnie z art. 17 Konwencji CMR odpowiada on za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy. W związku z tym już od rozpoczęcia realizacji usługi transportowej, tj. od momentu przyjęcia towaru do przewozu (załadunku) przewoźnik staje się podmiotem odpowiedzialnym. Podobnie kwestie te regulują polskie przepisy, a mianowicie ustawa Prawo przewozowe.
“Art. 65. ust. 1 Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki.”
Reklamacja dotycząca transportu międzynarodowego
Po nieprawidłowo wykonanej usłudze transportowej w pierwszej kolejności powinniśmy się zastanowić, czy w danej sytuacji należy wystosować pisemne zastrzeżenia (reklamację) do przewoźnika. Z pomocą przychodzi nam dość precyzyjna regulacja wynikająca z Konwencji CMR, w której to są wymienione przypadki wymagające sporządzenia pisemnych zastrzeżeń do zleceniobiorcy (przewoźnika).
Artykuł 30 Konwencji CMR:
1. Jeżeli odbiorca przyjął towar, nie sprawdziwszy wraz z przewoźnikiem jego stanu albo nie zgłosiwszy przewoźnikowi zastrzeżeń wskazujących ogólnie rodzaj braku lub uszkodzenia najpóźniej w chwili dostawy, jeśli idzie o widoczne braki lub uszkodzenia albo w siedem dni od daty dostawy, nie wliczając niedziel i dni świątecznych, jeśli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne – domniemywa się, jeżeli nie ma dowodu przeciwnego, że otrzymał towar w stanie opisanym w liście przewozowym. Zastrzeżenia przewidziane wyżej powinny być dokonane na piśmie, jeśli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne.
2. Jeżeli stan towaru został sprawdzony wspólnie przez odbiorcę i przewoźnika, dowód przeciwny wynikowi tego sprawdzenia nie może być przeprowadzony, chyba że chodzi o braki lub uszkodzenia niewidoczne i jeżeli odbiorca zgłosił przewoźnikowi pisemne zastrzeżenia w ciągu siedmiu dni od daty tego sprawdzenia, nie licząc niedziel i dni świątecznych.
3. Opóźnienie dostawy może stanowić podstawę do odszkodowania tylko wówczas, gdy zastrzeżenie zostało skierowane na piśmie w terminie 21 dni od dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy.”.
Jak można zauważyć, w tych przypadkach mamy wprost wskazane terminy do wystosowania pisemnych zastrzeżeń (reklamacji) do przewoźnika, a co istotne – forma pisemna oznacza wysłanie reklamacji pocztą tradycyjną, na co wskazuje ugruntowana linia orzecznicza.
Jednym z przykładów jest orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach, zgodnie z którym “nie spełnia wymogów formy pisemnej w rozumieniu art. 30 ust. 3 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) zastrzeżenie mające postać zwykłego e-maila. Zgłoszenie przewoźnikowi zastrzeżenia dotyczącego opóźnienia dostawy poprzez zwykły e-mail nie zapobiega wygaśnięciu roszczenia odszkodowawczego wobec przewoźnika.”. (Wyrok SA w Katowicach z 10 czerwca 2016 r., V ACa 861/15, LEX nr 2057753).
Ważne jest, aby reklamacja nie została zawarta w e-mailu, natomiast część prawników dopuszcza możliwość przesłania skanu pisemnej reklamacji e-mailem – ważne jest jednak, by na dokumencie został umieszczony podpis osoby uprawnionej (np. właściciela firmy, członka zarządu, pracownika posiadającego odpowiednie pełnomocnictwo).
Jeżeli chodzi o czas w jakim reklamacja powinna zostać przesłana do przewoźnika to warto wiedzieć, że dnia dostawy, dnia sprawdzenia towaru albo dnia jego postawienia do dyspozycji nie wlicza się do zakreślonego przez ustawę terminu. Oznacza to, że ustawodawca “dołożył” nam jeden dzień dodatkowo do wystosowania reklamacji do przewoźnika. Przy przewozach międzynarodowych i kwestii zgłaszania pisemnych zastrzeżeń (reklamacji) przewoźnikowi należy również pamiętać o istotnym przepisie, którym to jest art. 32 Konwencji CMR:
“Roszczenia, które mogą wyniknąć z przewozów podlegających niniejszej Konwencji, przedawniają się po upływie jednego roku. Jednak w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa, które według prawa obowiązującego sąd rozpatrujący sprawę uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem, termin przedawnienia wynosi trzy lata. Przedawnienie biegnie:
-
w przypadkach częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy – począwszy od dnia wydania;
-
w przypadkach całkowitego zaginięcia – począwszy od trzydziestego dnia po upływie umówionego terminu dostawy, albo, jeżeli termin nie był umówiony – począwszy od sześćdziesiątego dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika;
-
we wszystkich innych przypadkach – począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.”.
Reklamacja dotycząca transportu krajowego
Kwestię reklamacji dotyczących przewozów krajowych, oprócz ustawy Prawo przewozowe reguluje również Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 24 lutego 2006 r. w sprawie ustalania stanu przesyłek oraz postępowania reklamacyjnego. Zgodnie z § 4 „Uprawniony albo podróżny może złożyć do przewoźnika reklamację: 1) z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu; 2) gdy nie zgadza się z treścią wezwania do zapłaty i może udowodnić, że posiada ważny dokument przewozu lub dokument poświadczający jego uprawnienie do przejazdu bezpłatnego lub ulgowego”.
Dochodzenie roszczeń w pierwszej kolejności będzie się odbywało w drodze reklamacji, której to forma uległa zmianie – wcześniej koniecznością było złożenie reklamacji jedynie w formie pisemnej, natomiast Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa oraz Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z 13 grudnia 2017 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustalania stanu przesyłek oraz postępowania reklamacyjnego zostały wskazane dodatkowe formy składania reklamacji, a mianowicie:
1) forma pisemna – a) w jednostce organizacyjnej wskazanej przez przewoźnika jako właściwej do załatwienia reklamacji, b) w dowolnym punkcie odprawy lub c) przesyłką pocztową za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1481), zwanej dalej „Prawem pocztowym”;
2) forma ustna do protokołu – w jednostce organizacyjnej, o której mowa w pkt 1 lit. a, o ile taka forma złożenia reklamacji została wskazana przez przewoźnika;
3) forma dokumentowa – z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, o ile takie środki zostały do tego celu wskazane przez przewoźnika;
4) forma elektroniczna – z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, o ile takie środki zostały do tego celu wskazane przez przewoźnika, i z opatrzeniem kwalifikowanym podpisem elektronicznym. również składa się w formie pisemnej, a co za tym idzie – powstaje konieczność nadania reklamacji pocztą tradycyjną.
Terminy przedawnienia zgłoszenia pisemnych zastrzeżeń przewoźnikowi kształtują się podobnie jak przy przewozach międzynarodowych. Zgłaszający ma 1 rok na wniesienie reklamacji, ale w sytuacji zwłoki (opóźnienia) w dostarczeniu towaru do odbiorcy termin ulega skróceniu i wynosi 2 miesiące. Jest jeszcze jeden przypadek, w którym to termin zostaje skrócony i wynosi 3 miesiące – a mianowicie w sytuacji, gdy przewoźnik wystosuje pisemne wezwanie do zapłaty z tytułu przewozu.
Art. 77 ust. 1 ustawy Prawo przewozowe:
„Z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 78 roszczenia dochodzone na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku. 2. Roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki, przedawniają się z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki.”.
Podsumowanie
Jak widać, każdy przypadek nieprawidłowej usługi transportowej wymaga szczegółowej analizy. Bardzo ważne jest, aby w zależności od sytuacji zastosować odpowiednią formę złożenia reklamacji do przewoźnika, a także zachować przewidziany ustawowo termin. Pozwala to na dochodzenie dalszych roszczeń oraz zawiesza bieg terminów przedawnienia.
